Obowiązki przedsiębiorców

Dla większości produktów istnieją w polskim prawie przepisy, które określają wymagania bezpieczeństwa. Są to zabawki, żywność, kosmetyki itp. Do wszystkich innych produktów, dla których brak jest szczegółowych regulacji – przykładem mogą być zapalniczki, łóżeczka dla dzieci, meble czy świeczki – stosuje się ustawę z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów.

Nakłada ona na producenta wiele obowiązków – przede wszystkim nakazuje wprowadzać na rynek wyłącznie produkty bezpieczne. Produkt nie powinien stwarzać zagrożenia, gdy używany jest zarówno w sposób typowy (zgodny z przeznaczeniem), jak i inny, lecz dający się przewidzieć. Nie zawsze możliwe jest całkowite wyeliminowanie ryzyka – dlatego ustawa dopuszcza wystąpienie znikomego zagrożenia, czyli takiego, które da się pogodzić ze zwykłym używaniem produktu i uwzględniającego wysoki poziom wymagań dotyczących ochrony życia i zdrowia ludzkiego.

Oceniając bezpieczeństwo produktu, bierze się pod uwagę:

  • cechy produktu – w tym jego skład, opakowanie, instrukcję montażu, instalacji i konserwacji,
  • oddziaływanie na inne produkty,
  • wygląd – oznakowanie, ostrzeżenia i instrukcje dotyczące użytkowania,
  • kategorie konsumentów narażonych na niebezpieczeństwo w związku z jego używaniem.

Producent wprowadzający produkt na rynek polski jest zobowiązany podejmować działania odpowiednie do właściwości dostarczanego produktu, umożliwiające uzyskiwanie przez tego producenta wiedzy o zagrożeniach stwarzanych przez produkt i przeciwdziałanie im. Działania te mogą polegać na:

  • umieszczaniu na produktach swojej nazwy i adresu oraz danych identyfikujących produkt,
  • przeprowadzaniu badań próbek produktów, analizowaniu skarg konsumentów oraz – jeśli to potrzebne – prowadzeniu ich rejestru i informowaniu dystrybutorów o prowadzonych przez siebie działaniach.

Producenci i dystrybutorzy powinni być również świadomi obowiązku powiadomienia Prezesa UOKiK, gdy dowiedzą się, że wprowadzili na rynek produkty niebezpieczne.

Definicja producenta w ustawie jest bardzo szeroka. Wszystko po to, by uniknąć problemów z produktami, za które nikt nie chce wziąć odpowiedzialności. Producentem jest zatem nie tylko ten, kto wytwarza produkt, ale każdy kto występuje jako jego wytwórca, firmując produkt swoim nazwiskiem, znakiem towarowym, nazwą itp. Zostanie za niego uznana również osoba dokonująca naprawy lub regeneracji produktu. Gdy producent nie prowadzi działalności w UE, odpowiedzialność taką jak on będzie ponosił jego przedstawiciel lub importer produktu.

Natomiast dystrybutor to każdy, kto pośredniczy w drodze produktu od wytwórcy do konsumenta. Cechą różniącą go od producenta jest to, że jego działalność nie wpływa na właściwości produktu związane z bezpieczeństwem.

Ustawa ma zastosowanie do przedsiębiorców wprowadzających produkty na rynek zarówno odpłatnie, jak i nieodpłatnie. Dystrybutorem jest więc sprzedawca lub hurtownik oraz – na przykład – wydawca dołączający upominek do czasopisma.

Przedsiębiorcy, którzy nie przestrzegają wymagań określonych w ustawie, narażają się na kary pieniężne w wysokości do 100 tys. zł. Grożą one zarówno za wprowadzanie na rynek produktów niebezpiecznych, jak i niewykonywanie obowiązków nałożonych przez Prezesa UOKiK. Na karę naraża się również przedsiębiorca, który wprowadza na rynek produkty umieszczone już w rejestrze produktów niebezpiecznych.
 

Przedsiębiorca, który wprowadził do obrotu produkt niebezpieczny, ma obowiązek powiadomić o tym Prezesa UOKiK.

Za niedopełnienie obowiązku powiadomienia organu grozi kara pieniężna w wysokości do 100 tys. zł.

Materiały opracowane przez Komisję Europejską

Komisja Europejska opracowała specjalną stronę, na której wyjaśnia, jak przedsiębiorca powinien zadbać o ochronę konsumentów, jeżeli odkryje, że którykolwiek spośród oferowanych przez niego produktów jest niebezpieczny. Przedsiębiorca może skorzystać ze wzoru ostrzeżenia.

Informacje na temat wybranych aspektów dotyczących wymogów ekoprojektu i etykietowania energetycznego:

„Kocioł na paliwo stałe” oznacza urządzenie wyposażone w co najmniej jedno źródło ciepła na paliwo stałe, dostarczające ciepło do wodnego systemu centralnego ogrzewania w celu uzyskania i utrzymania na wybranym poziomie temperatury wewnętrznej w co najmniej jednym zamkniętym pomieszczeniu.

Przepisy i wymagania ekoprojektu, które przytaczamy, dotyczą kotłów na paliwo stałe o znamionowej mocy cieplnej 500 kW lub mniejszej, w tym kotłów wchodzących w skład zestawów zawierających kocioł na paliwo stałe, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne.

Natomiast wymogi dotyczące etykietowania energetycznego i umieszczania dodatkowych informacji o produkcie (karta informacyjna produktu) obejmują kotły na paliwo stałe o znamionowej mocy cieplnej 70 kW lub mniejszej i zestawów zawierających kocioł na paliwo stałe o znamionowej mocy cieplnej 70 kW lub mniejszej, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne.

Niniejsze informacje nie obejmują:

  • kotłów wytwarzających energię cieplną wyłącznie na potrzeby zapewnienia ciepłej wody użytkowej;
  • kotłów przeznaczonych do ogrzewania i rozprowadzania gazowych nośników ciepła, takich jak para lub powietrze;
  • kotłów kogeneracyjnych na paliwo stałe o maksymalnej mocy elektrycznej 50 kW lub większej;
  • kotłów na biomasę niedrzewną.

Celem wymogów dotyczących ekoprojektu czy efektywności energetycznej jest poprawa wybranego aspektu środowiskowego, na który ma wpływ dany wyrób (np. zmniejszenie zużycia danego zasobu przy produkcji lub eksploatacji danego wyrobu – poprawa jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji niebezpiecznych związków do atmosfery).

  • ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności
    w zakresie procedur kontroli i postępowań administracyjnych oraz sankcji;
    https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20021661360
  • rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 grudnia 2010 r. w sprawie procedur oceny zgodności wyrobów wykorzystujących energię oraz ich oznakowania – https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20110080032) – określa procedury oceny zgodności wyrobów wykorzystujących energię z wymaganiami, o których mowa w rozporządzeniach Komisji Europejskiej odnoszących się do wymagań dotyczących ekoprojektu, oraz sposób oznakowania tych wyrobów, w tym obowiązki podmiotów udostępniających kotły na rynku unijnym; wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią;
    https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX%3A32009L0125
  • rozporządzenie Komisji (UE) 2015/1189 z dnia 28 kwietnia 2015 r. w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla kotłów na paliwo stałe – akt jest stosowany bezpośrednio od 1 stycznia 2020 r. we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej i określa wymagania jakie mają spełniać kotły na paliwo stałe oraz precyzuje obowiązki podmiotów udostępniających takie kotły na rynku unijnym;
    https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2015.193.01.0100.01.POL
  • rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1369 z dnia 4 lipca 2017 r. ustanawiającym ramy etykietowania energetycznego i uchylającym dyrektywę 2010/30/UE – w zakresie obowiązków dostawców i sprzedawców kotłów; zgodnie z art. 20 rozporządzenia 2017/1369/UE dyrektywa 2010/30/UE straciła moc od 1 sierpnia 2017 r., ale wszystkie odesłania do uchylonej dyrektywy odczytuje się jako odesłania do rozporządzenia 2017/1369/UE zgodnie z tabelą korelacji zawartą w załączniku II; natomiast akty delegowane przyjęte na podstawie art. 10 dyrektywy 2010/30/UE pozostają w mocy do chwili ich uchylenia przez akt delegowany przyjęty na mocy art. 16 rozporządzenia 2017/1369/UE obejmujący odpowiednią grupę produktów;
    https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32017R1369
  • ustawa z dnia 14 września 2012 r. o etykietowaniu energetycznym produktów związanych z energią - w zakresie procedur kontroli i postępowań administracyjnych oraz sankcji za naruszenie obowiązków dot. etykiet dla kotłów na paliwo stałe;
    https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20120001203
  • rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/1187 z dnia 27 kwietnia 2015 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do etykiet efektywności energetycznej dla kotłów na paliwo stałe i zestawów zawierających kocioł na paliwo stałe, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne – akt jest stosowany bezpośrednio od 1 kwietnia 2017 r. we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej i określa wymagania związane z etykietami dla kotłów na paliwo stałe oraz, a także precyzuje obowiązki podmiotów udostępniających takie kotły na rynku unijnym w zakresie etykiet efektywności energetycznej.
    https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32015R1187

UWAGA: kotły na paliwo stałe mogą podlegać także innym aktom unijnego prawa zharmonizowanego lub krajowego, zatem producent lub importer powinni przed wprowadzeniem kotłów do obrotu na terenie Polski sprawdzić czy wszystkie obowiązujące wymagania zostały spełnione przez ich wyrób, a dystrybutor dopilnować, aby udostępniany przez niego kocioł był zgodny.

Kotły na paliwo stałe objęte przepisami unijnego prawodawstwa zharmonizowanego, przed wprowadzeniem do obrotu, powinny zostać poddane przez producenta procedurze oceny zgodności ze stosownymi wymaganiami technicznymi i prawnymi określonymi w dyrektywie 2009/125/WE oraz rozporządzeniu Komisji (UE) 2015/1189. Procedurę oceny zgodności wybiera producent spośród wskazanych w przepisach w zależności od zasadności i współmiernie do ryzyka jakie może stwarzać wyrób (art. 8 ust. 2 dyrektywy 2009/125/WE).

Procedura ta kończy się naniesieniem oznakowania CE i sporządzeniem deklaracji zgodności podpisanej przez producenta.

Każdy kocioł powinien być oznaczony znakiem CE, zgodnie z poniższym wzorem:

a91119c7
 

Źródło: załącznik II rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiającym wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylającym rozporządzenie (EWG) nr 339/93 (Dz.Urz. UE L 218 z 13.08.2008 r., str. 30)

 

Dla każdego kotła producent sporządza deklarację zgodności, którą powinien udostępnić organom nadzoru rynku podczas kontroli; jej kopię powinien przechowywać importer a dystrybutor powinien móc ją okazać na żądanie organu nadzoru rynku. Deklaracja powinna zawierać następujące elementy (§ 10 ust. 2 rozporządzenia MG z dnia 17 grudnia 2010 r. oraz załącznik VI dyrektywy 2009/125/WE):

  • imię, nazwisko (nazwę) i adres producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela;
  • opis i dane identyfikacyjne wyrobu wykorzystującego energię;
  • odniesienie do zastosowanych norm zharmonizowanych, jeżeli ma to zastosowanie;
  • odniesienie do innych zastosowanych norm i specyfikacji technicznych, jeżeli ma to zastosowanie;
  • odniesienie do innych przepisów Unii Europejskiej, dotyczących umieszczania oznakowania CE, jeżeli ma to zastosowanie;
  • imię i nazwisko oraz podpis osoby upoważnionej do sporządzenia deklaracji w imieniu producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela.

Do kotłów powinna być dołączona zrozumiała instrukcja obsługi dla instalatorów i użytkowników sporządzona w języku polskim. W instrukcji obsługi kotła powinny znajdować się informacje techniczne określone w rozporządzeniu 2015/1189/UE dotyczące w szczególności: sezonowej efektywności energetycznej ogrzewania pomieszczeń oraz emisji cząstek stałych, organicznych związków gazowych, tlenku węgla i tlenków azotu; wszelkie szczególne środki ostrożności, które należy podjąć w przypadku montażu, instalacji lub konserwacji kotła na paliwo stałe, instrukcje dotyczące właściwego sposobu eksploatacji kotła na paliwo stałe (w tym sposobu podawania paliwa) oraz wymogów jakościowych dotyczących zalecanego paliwa (załącznik II rozporządzenia 2015/1189/UE). Informacje te powinny być także dostępne na stronach internetowych producentów, ich upoważnionych przedstawicieli i importerów.

Ponadto na stronach internetowych producentów, ich upoważnionych przedstawicieli i importerów w sekcjach przeznaczonych dla fachowców powinny być umieszczone informacje dotyczące demontażu, recyklingu lub unieszkodliwiania po zakończeniu eksploatacji.

Do każdego kotła wprowadzonego do obrotu między 1 kwietnia 2017 r. a 26 września 2019 r. powinna być dołączona drukowana etykieta energetyczna zgodna z poniższym wzorem (art. 3 rozporządzenia 2015/1187/UE):

d8e55382
 

Do każdego kotła wprowadzonego do obrotu po 26 września 2019 r. powinna być dołączona drukowana etykieta energetyczna zgodna z poniższym wzorem (art. 3 rozporządzenia 2015/1187/UE):

dc6d03ac
 

LEGENDA (dot. obydwu wzorów):

I. nazwa dostawcy lub jego znak towarowy
II. identyfikator modelu dostawcy  
III. funkcja ogrzewania pomieszczeń
IV. klasa efektywności energetycznej ustalona zgodnie z załącznikiem II rozporządzenia 2015/1187/UE, wierzchołek strzałki zawierającej literę określającą klasę efektywności energetycznej kotła na paliwo stałe musi być umieszczony na tej samej wysokości, co wierzchołek strzałki odpowiedniej klasy efektywności energetycznej
V. znamionowa moc cieplna kW w zaokrągleniu do najbliższej liczby całkowitej
VI. w przypadku kotłów wielofunkcyjnych, również dodatkowa funkcja podgrzewania wody
VII. w przypadku kogeneracyjnych kotłów na paliwo stałe, również dodatkowa funkcja wytwarzania energii elektrycznej

Oprócz etykiety energetycznej, wszelkie reklamy i techniczne materiały promocyjne, które dotyczą określonego modelu kotła na paliwo stałe i podają informacje związane ze zużyciem energii lub cenę albo opisują jego szczegółowe parametry techniczne, muszą wskazywać klasę efektywności energetycznej dla tego modelu.

Ponadto w przypadkach gdy użytkownicy końcowi nie mogą zobaczyć oferowanego produktu, powinni być informowani o klasie efektywności energetycznej, znamionowej mocy cieplnej w kW (zaokrąglonej do liczby całkowitej) oraz współczynniku efektywności energetycznej (zaokrąglonym do liczby całkowitej) – załącznik VI rozporządzenia 2015/1187/UE. Informacje te powinny być także dostępne przy zakupach przez Internet na zasadach i w formie określonej w załączniku VII rozporządzenia 2015/1187/UE.

Z każdym kotłem na paliwo stałe powinna być dostarczona karta informacyjna produktu oznaczająca standardowy dokument, w formie drukowanej albo elektronicznej, zawierający informacje dotyczące produktu. Karta powinna zawierać następujące informacje (pkt 1 załącznika IV rozporządzenia 2015/1187/UE):

  • nazwa dostawcy lub jego znak towarowy;
  • identyfikator modelu dostawcy;
  • klasa efektywności energetycznej modelu;
  • znamionowa moc cieplna w kW, w zaokrągleniu do najbliższej liczby całkowitej;
  • współczynnik efektywności energetycznej w zaokrągleniu do najbliższej liczby całkowitej;
  • sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń, wyrażona w %, w zaokrągleniu do najbliższej liczby całkowitej;
  • szczególne środki ostrożności, jakie stosuje się podczas montażu, instalacji lub konserwacji kotła na paliwo stałe;
  • w przypadku kotłów kogeneracyjnych na paliwo stałe, sprawność elektryczna, wyrażona w %, w zaokrągleniu do najbliższej liczby całkowitej.

Jedna karta informacyjna produktu może dotyczyć większej liczby modeli kotłów na paliwo stałe dostarczanych przez tego samego dostawcę (producenta, importera). Informacje w karcie informacyjnej produktu mogą zostać podane w formie kolorowej lub czarnobiałej kopii etykiety, wtedy jednak musi ona zostać uzupełniona o wymagane informacje, które nie znajdują się na etykiecie.

Od 1 stycznia 2020 r. kotły na paliwo stałe powinny spełniać następujące wartości dotyczące ekoprojektu:

  • sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń dla kotłów o nominalnej mocy cieplnej 20 kW lub mniejszej nie może być mniejsza niż 75% – im wyższa, tym lepiej,
  • sezonowa efektywność energetyczna ogrzewania pomieszczeń dla kotłów o znamionowej mocy cieplnej przekraczającej 20 kW nie może być mniejsza niż 77% – im wyższa, tym lepiej,
  • emisje cząstek stałych dotyczące sezonowego ogrzewania pomieszczeń nie mogą przekraczać 40 mg/m3 w przypadku kotłów z automatycznym podawaniem paliwa oraz 60 mg/m3 w przypadku kotłów z ręcznym podawaniem paliwa – niższa emisja oznacza mniejsze szkody dla środowiska,
  • emisje organicznych związków gazowych dotyczące sezonowego ogrzewania pomieszczeń nie mogą przekraczać 20 mg/m3 w przypadku kotłów z automatycznym podawaniem paliwa oraz 30 mg/m3 w przypadku kotłów z ręcznym podawaniem paliwa – niższa emisja oznacza mniejsze szkody dla środowiska,
  • emisje tlenku węgla dotyczące sezonowego ogrzewania pomieszczeń nie mogą przekraczać 500 mg/m3 w przypadku kotłów z automatycznym podawaniem paliwa oraz 700 mg/m3 w przypadku kotłów z ręcznym podawaniem paliwa – niższa emisja oznacza mniejsze szkody dla środowiska
  • emisje tlenków azotu, wyrażone jako ekwiwalent dwutlenku azotu, dotyczące sezonowego ogrzewania pomieszczeń nie mogą przekraczać 200 mg/m3 w przypadku kotłów na biomasę oraz 350 mg/m3 w przypadku kotłów na paliwa kopalne – niższa emisja oznacza mniejsze szkody dla środowiska.

Odpowiedzi na pytania przedsiębiorców dotyczące przepisów ustawy z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego w zakresie kontroli obrotu węglem.

Podstawowe informacje:

  • data wejścia w życie przepisów – 16 kwietnia 2022 r.,
  • węgiel – towary objęte pozycją Nomenklatury Scalonej (CN) 2701 (węgiel; brykiety, brykietki i podobne paliwa stałe wytwarzane z węgla) i 2704 (koks i półkoks, z węgla, węgla brunatnego (lignitu) lub torfu, nawet aglomerowany; węgiel retortowy),
  • przestrzeganie zakazu określonego w art. 8 ustawy jest kontrolowane przez organy Krajowej Administracji Skarbowej (KAS),
    1. kontrola obowiązków nałożonych na przedsiębiorców dokonujących obrotu węglem na terytorium RP jest prowadzona przez Inspekcję Handlową (IH),
    2. obrót węglem w rozumieniu ustawy to sprzedaż lub inna forma zbycia węgla na terytorium RP (art. 13 ust. 2 ustawy),
    3. art. 23 zawiera przepisy przejściowe dotyczące węgla pochodzącego z Federacji Rosyjskiej albo Białorusi wprowadzonego lub przemieszczonego na terytorium RP przed 16 kwietnia 2022 r.

Zakaz wprowadzania na terytorium RP oraz przemieszczania węgla obowiązuje od 16 kwietnia 2022 r.

Zakazem objęty jest węgiel, czyli zgodnie z art. 8 ustawy – towary objęte pozycją 2701 albo 2704 Nomenklatury Scalonej (CN).

Zakaz dotyczy węgla pochodzącego z Federacji Rosyjskiej albo Białorusi, bez względu na kraj, z którego węgiel został przywieziony i dotyczy:

  • wprowadzania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz
  • przemieszczania:
    • między dwoma państwami przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które zaczyna się i kończy poza tym terytorium,
    • z terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej innego niż Rzeczpospolita Polska na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Kontrolę przestrzegania zakazu wykonują organy KAS (art. 9-12 ustawy).

Jeśli gdy wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej stwierdzi naruszenie zakazu, podejmuje działania określone w art. 13 ust. 10 i 11 ustawy, czyli powiadamia naczelnika urzędu celno-skarbowego i przekazuje niezwłocznie poświadczone za zgodność z oryginałem akta kontroli oraz w drodze postanowienia zabezpiecza węgiel na czas niezbędny do podjęcia działań przez naczelnika urzędu celno-skarbowego, nie dłuższy niż 30 dni.

Szczegółowych informacji o przepisach dotyczących zakazu udzielają organy KAS oraz Departament Ceł Ministerstwa Finansów, tel. 22 694 50 05, e-mail: Sekretariat.DC@mf.gov.pl

Od dnia 16 kwietnia 2022 r. zakazane jest wprowadzanie i przemieszczanie na terytorium RP węgla pochodzącego z Federacji Rosyjskiej albo Białorusi (art. 8 ustawy). Osoby, które naruszają ten zakaz podlegają karze pieniężnej (art. 12 ustawy), a naczelnik urzędu celno-skarbowego dokonuje zajęcia towaru i występuje o orzeczenie jego przepadku na rzecz Skarbu Państwa (art. 11 i 12 ustawy). Sąd może orzec karę określoną w art. 15 ust. 1 i orzec przepadek towarów stanowiących przedmiot czynu zabronionego, choćby nie stanowiły one własności sprawcy (art. 15 ust. 4 ustawy).

W przypadku gdy wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej stwierdzi naruszenie zakazu określonego w art. 8 ustawy, podejmuje działania określone w art. 13 ust. 10 i 11 ustawy, czyli powiadamia naczelnika urzędu celno-skarbowego i przekazuje akta kontroli oraz w drodze postanowienia zabezpiecza węgiel na czas niezbędny do podjęcia działań przez naczelnika urzędu celno-skarbowego.

Węgiel pochodzący z Federacji Rosyjskiej albo Białorusi, który został wprowadzony lub przemieszczony na terytorium RP przed 16 kwietnia 2022 r. może być przedmiotem obrotu na terytorium RP, ale zgodnie z art. 23 ustawy przedsiębiorca jest obowiązany udokumentować ten fakt.

Zgodnie z art. 23 ustawy, przedsiębiorca magazynujący lub wprowadzający do obrotu węgiel pochodzący z Federacji Rosyjskiej albo Białorusi, który:

a) sam wprowadził lub przemieścił taki węgiel na terytorium RP – ma obowiązek posiadania i udostępniania organom KAS i IH dokumentów potwierdzających, że dokonał wprowadzenia lub przemieszczenia przed dniem wejścia w życie zakazu,

b) nabył taki węgiel przed dniem wejścia w życie tego zakazu od innego przedsiębiorcy – ma obowiązek posiadania i udostępniania organom KAS i IH dokumentów potwierdzających, że nabył węgiel przed dniem wejścia w życie zakazu.

Ustawa nie określa sposobu dokumentowania dla celów stosowania art. 23 ustawy. W celu potwierdzania daty zakupu węgla przed wejściem w życie zakazu przedsiębiorca może posłużyć się na przykład fakturą, a dla potwierdzenia wprowadzenia na terytorium RP – w szczególności dokumentami celnymi.

Osoba, która po dniu 16 kwietnia 2022 r. nabywa pochodzący z Federacji Rosyjskiej albo Białorusi węgiel, który został wprowadzony lub przemieszczony na terytorium RP przed wejściem w życie zakazu (przed 16 kwietnia 2022 r.), powinien otrzymać od przedsiębiorcy dokonującego obrotu węglem oświadczenie określające, że jest to węgiel pochodzący z Rosji lub Białorusi oraz zawierające informację o dacie wprowadzenia lub przemieszczenia węgla na terytorium RP (zgodnie z art. 13 ust. 2 ustawy). Szczegółowe wyjaśnienia dotyczące informacji przekazywanych przez przedsiębiorców dokonujących obrotu węglem po dniu 16 kwietnia 2022 r. zostały omówione w pkt 4 niniejszego opracowania. Należy zaznaczyć, że w przypadku, jeśli IH stwierdzi naruszenie obowiązków związanych z oświadczeniami, przedsiębiorca podlega karze zgodnie z art. 13 ust. 12 – 14 ustawy. W przypadku gdy organy KAS stwierdzą naruszenie zakazu dotyczącego wprowadzania lub przemieszczania na terytorium RP węgla pochodzącego z terytorium Federacji Rosyjskiej albo Białorusi, zostaną zastosowane kary opisane w pkt 2.1 niniejszego opracowania.

W celu zapewnienia skutecznej kontroli przestrzegania zakazu dotyczącego węgla pochodzącego z Federacji Rosyjskiej oraz Białorusi, ustawa nakłada na przedsiębiorców obowiązek identyfikowania pochodzenia węgla znajdującego się na terytorium RP (nie tylko wprowadzanego do obrotu, ale także magazynowanego).

Węgiel wydobyty na terytorium Polski

Zgodnie z art. 13. ust. 2 ustawy, każdy przedsiębiorca dokonujący obrotu polskim węglem, jest obowiązany sporządzić i przekazać nabywcy informację o kraju pochodzenia węgla, a także dacie nabycia od kopalni.

Informację sporządza się w formie oświadczenia. Kwestie dotyczące oświadczeń zostały szczegółowo omówione w pkt 4 niniejszego opracowania.

Węgiel wydobyty poza terytorium Polski

UWAGA. Niniejszy punkt nie dotyczy węgla pochodzącego z Federacji Rosyjskiej oraz Białorusi – to zagadnienie zostało omówione w pkt 2 niniejszego opracowania.

Zgodnie z art. 13. ust. 2 ustawy, każdy przedsiębiorca dokonujący obrotu węglem wydobytym poza terytorium Polski, jest obowiązany sporządzić i przekazać nabywcy informację o kraju pochodzenia węgla, dacie wprowadzenia lub przemieszczenia węgla na terytorium RP oraz regionie wydobycia węgla w przypadku węgla, którego krajem pochodzenia jest Ukraina.

Informację sporządza się w formie oświadczenia. Kwestie dotyczące oświadczeń zostały szczegółowo omówione w pkt 4 niniejszego opracowania.

Przedsiębiorca, który jest pierwszym ogniwem w obrocie, czyli przedsiębiorca który wprowadził lub przemieścił węgiel na terytorium RP, ma dodatkowo obowiązek określony w art. 13 ust. 1 ustawy. Przedsiębiorca ten musi posiadać dokumenty potwierdzające kraj pochodzenia węgla, datę wprowadzenia lub przemieszczenia węgla na terytorium RP, a w przypadku węgla, którego krajem pochodzenia jest Ukraina, także region wydobycia.

Przedsiębiorca jest obowiązany przechowywać dokumenty przez okres 5 lat, licząc od daty wprowadzenia węgla na terytorium RP.

W momencie dokonania przez tego przedsiębiorcę sprzedaży lub zbycia w inny sposób węgla na terytorium RP (czyli wprowadzenia węgla do obrotu), przedsiębiorca jest obowiązany wykonać także obowiązek określony w art. 13 ust. 2 ustawy – sporządzić i przekazać nabywcy informację w formie oświadczenia.

Informację sporządza się w formie oświadczenia. Kwestie dotyczące oświadczeń zostały szczegółowo omówione w pkt 4 niniejszego opracowania.

Ogólne wyjaśnienia

Zgodnie z art. 13 ust. 2 ustawy, przez obrót węglem rozumie się sprzedaż lub inną formę zbycia węgla na terytorium RP. Od dnia 16 kwietnia 2022 r., każdy przedsiębiorca, który dokonuje obrotu węglem, niezależnie od kraju pochodzenia węgla, ma obowiązek sporządzić i przekazać nabywcy informację o kraju pochodzenia węgla a także:

  • dacie wprowadzenia lub przemieszczenia na terytorium RP, w przypadku węgla, którego krajem pochodzenia nie jest RP;
  • regionie wydobycia węgla i dacie wprowadzenia lub przemieszczenia na terytorium RP, w przypadku węgla, którego krajem pochodzenia jest Ukraina;
  • dacie nabycia od kopalni, w przypadku węgla, którego krajem pochodzenia jest RP.

Powyższy obowiązek dotyczy m.in. przedsiębiorców wprowadzających węgiel na terytorium RP, kopalni, przedsiębiorców dokonujących hurtowego obrotu węglem, przedsiębiorców prowadzących składy węgla, sprzedających węgiel w placówkach detalicznych (węgiel w opakowaniach jednostkowych).

Przedsiębiorca przekazuje informacje w formie oświadczenia. Zakres informacji objętych oświadczeniem określa art. 13 ust. 5 ustawy, zgodnie z którym oświadczenie zawiera:

  • numer identyfikacyjny oświadczenia, nadany przez przedsiębiorcę składającego oświadczenie,
  • oznaczenie przedsiębiorcy składającego oświadczenie, jego siedziby i adresu oraz adresu punktu sprzedaży węgla, jeśli jest inny niż adres siedziby przedsiębiorcy,
  • numer identyfikacji podatkowej (NIP) przedsiębiorcy składającego oświadczenie oraz numer identyfikacyjny w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej (REGON), jeżeli został nadany, albo numer identyfikacyjny w odpowiednim rejestrze państwa obcego,
  • oznaczenie faktury wystawionej przez przedsiębiorcę składającego oświadczenie obejmującej węgiel, którego dotyczy oświadczenie,
  • określenie kraju pochodzenia węgla,
  • określenie daty wprowadzenia lub przemieszczenia węgla na terytorium RP, w przypadku węgla, którego krajem pochodzenia nie jest RP,
    określenie regionu wydobycia węgla, w przypadku węgla, którego krajem pochodzenia jest Ukraina,
  • datę nabycia od kopalni na terytorium RP, w przypadku węgla, którego krajem pochodzenia jest RP,
  • datę i miejsce złożenia oświadczenia,
  • podpis przedsiębiorcy składającego oświadczenie albo osoby upoważnionej do jego reprezentowania.

Przedsiębiorca dokonujący obrotu węglem jest obowiązany do przechowywania kopii wydanych i otrzymanych oświadczeń przez okres 5 lat, licząc od daty ich wydania lub przekazania.

Wyjaśnienia dotyczące szczegółowych pytań przekazanych przez przedsiębiorców

Oświadczenie jest składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Powinno być sporządzone i przekazane w momencie dokonywania każdej transakcji (sprzedaży lub innej formy zbycia), niezależnie od ilości sprzedawanego węgla (czyli sprzedaż nawet 1 worka węgla wymaga sporządzenia i przekazania nabywcy oświadczenia), a także niezależnie od formy potwierdzenia tej transakcji (niezależnie, czy dowodem dokonanej transakcji była faktura, czy paragon).

Oświadczenie może być wystawione i przechowywane w formie „papierowej” lub w formie dokumentu elektronicznego, jednak w przypadku formy elektronicznej, musi ono spełniać wymagania dla dokumentu elektronicznego, tj. powinno być podpisane.

Zgodnie z art. 13 ust. 2 pkt 10, oświadczenie powinno być podpisane przez przedsiębiorcę składającego oświadczenie albo osobę upoważnioną do reprezentowania przedsiębiorcy. Do tego upoważnienia stosuje się ogólne zasady dot. reprezentowania przedsiębiorcy – ustawa nie wymaga np. notarialnego potwierdzenie upoważnienia.

Ustawa nie wymaga, aby oświadczenie było zawarte w odrębnym dokumencie, natomiast musi posiadać wszystkie elementy oświadczenia wymienione w art. 13 ust. 5, w tym także podpis.

Zgodnie z art. 13 ust. 6 ustawy, przedsiębiorca dokonujący obrotu węglem na terytorium RP jest obowiązany do przechowywania kopii wydanych i otrzymanych oświadczeń przez okres 5 lat, licząc od dnia ich wydania lub przekazania. Ustawa nie nakłada obowiązku kwitowania otrzymania oświadczenia przez nabywcę węgla.

Jeżeli przedsiębiorca, który nabył węgiel przed 16 kwietnia 2022 r., nie zna dokładnej daty, kiedy jego dostawca wprowadził lub przemieścił węgiel na terytorium RP albo nabył węgiel od kopalni na terytorium RP i nie udało mu się uzyskać tych informacji od dostawcy, to w wydawanym przez siebie oświadczeniu w pozycjach „określenie daty wprowadzenia lub przemieszczenia węgla na terytorium RP” (art. 13 ust. 5 pkt 6) albo „data nabycia od kopalni na terytorium RP” (art. 13 ust. 5 pkt 8) może użyć ogólnego określenia „przed 16 kwietnia 2022 r.” Niezależnie od tego, przedsiębiorca ma obowiązek posiadać i udostępniać na żądanie organów KAS i IH dokumenty potwierdzające, że węgiel został nabyty przed 16 kwietnia 2022 r. Organy Inspekcji Handlowej mają prawną możliwość i będą weryfikować tego rodzaju informacje, prowadząc kontrole także u dostawcy.

W przypadku, gdy przedsiębiorca kupuje węgiel z różnych krajów i sprzedaje dalej jako „mieszankę”, w oświadczeniu przedsiębiorca powinien wymienić wszystkie kraje pochodzenia węgla. Podobnie będzie w przypadku, gdy przedsiębiorca gromadzi na jednej hałdzie węgiel z różnych dostaw i od różnych dostawców (analogicznie – w przypadku obowiązku podania daty wprowadzenia lub przemieszczenia węgla lub daty nabycia węgla od kopalni).

W przypadku transakcji sprzedaży węgla, potwierdzanej paragonem, w oświadczeniu, w polu dot. oznaczenia faktury (art. 13 ust. 5 pkt 4), należy podać oznaczenie paragonu.

Ustawa nie wprowadza obowiązku, aby w oświadczeniu wydawanym zgodnie z art. 13 ust. 2 ustawy znajdowała się informacja o jakości węgla.

Zgodnie z przepisami ustawy, Inspekcja Handlowa prowadzi kontrolę obowiązków określonych w art. 13 i 23 ustawy i w związku z tym ma prawo żądać udostępnienia przez przedsiębiorcę dokumentów wymienionych w art. 13 ust. 1 oraz art. 23, jak również oświadczeń, o których mowa w art. 13 ust. 2 ustawy.

Kontrole są prowadzone na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej.

Do kontroli prowadzonej na podstawie ustawy nie mają zastosowania następujące przepisy ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców:

  • art. 48 ust. 1 (kontrole są prowadzone bez wcześniejszego zawiadomienia kontrolowanego), 
  • art. 49 ust. 7 (w upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli nie musi być wskazana nazwa przedsiębiorcy),
  • art. 50 (czynności kontrolne nie muszą być prowadzone w obecności przedsiębiorcy).

Ponadto, czasu prowadzenia kontroli wykonywanej na podstawie ustawy nie wlicza się do czasu trwania wszystkich kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym, o którym mowa w art. 55 ustawy - Prawo przedsiębiorców.

Zgodnie z art. 13 ust. 13, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej może nałożyć karę pieniężną do wysokości 10 000 000 zł.