Wszyscy uczestnicy rynku powinni mieć możliwość występowania ze wspólnym powództwem przeciw nieuczciwym przedsiębiorcom. Projekt ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym znajduje się w fazie uzgodnień międzyresortowych

Instytucja pozwu zbiorowego po raz pierwszy została wprowadzona w Stanach Zjednoczonych (class action). Podobne mechanizmy przyjęte zostały także w Kanadzie oraz Australii. Na potrzebę wprowadzenia do porządków prawnych poszczególnych państw członkowskich systemu pozwów zbiorowych wskazuje również Komisja Europejska. Takie przepisy istnieją obecnie w kilkunastu krajach UE (m.in. w Austrii, Francji, Holandii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Włoszech, i Szwecji), a w kolejnych państwach - również w Polsce trwają prace nad ich wprowadzeniem.

Polskie przepisy prawne pozwalają na skuteczne dochodzenie roszczeń odszkodowawczych przed sądem. Jednak długotrwałe i sformalizowane postępowanie oraz jego koszty często zniechęcają - szczególnie słabszych uczestników rynku - do występowania przeciw nieuczciwym przedsiębiorcom. Jak jednak wynika z badań opinii publicznej, ponad 70 proc. mieszkańców UE zdecydowałoby się na taki krok, jeżeli mogliby wystąpić ze zbiorowym powództwem.

Taką możliwość przewiduje przygotowywana przez Ministerstwo Sprawiedliwości ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Nowe prawo umożliwi wszystkim uczestnikom rynku występowanie ze zbiorową skargą. Z takim powództwem będzie mogła wystąpić grupa co najmniej 10 podmiotów - nie będzie górnych ograniczeń w liczbie wnoszących pozew. Reprezentantem grupy ma być osoba będąca jej członkiem lub rzecznik konsumentów.

Projekt ustawy znajduje się obecnie na etapie uzgodnień międzyresortowych. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów popiera wprowadzenie instytucji pozwu zbiorowego, jako narzędzia umożliwiającego skuteczniejsze dochodzenie roszczeń w przypadku naruszenia prawa o niskiej jednostkowej wartości i sprawach wymagających skomplikowanego postępowania dowodowego. Zachętą do składania pozwów będzie dla konsumentów z pewnością oszczędność finansowa, ponieważ koszty postępowania członkowie grupy będą ponosili proporcjonalnie. Obecnie każdy poszkodowany musi osobno wnieść pozew, uiścić opłatę sądową oraz ustanowić i opłacić pełnomocnika. Wejście w życie projektu będzie także korzystne dla wymiaru sprawiedliwości. Spowoduje oszczędność czasu (odciąży sądy od prowadzenia wielu podobnych spraw) oraz pieniędzy (wystarczyć będzie jedno postępowanie dowodowe). Ponadto ujednolicone zostaną rozstrzygnięcia w podobnych sprawach.

Zdaniem UOKiK należy jednak m.in. rozważyć przyznanie legitymacji do występowania w charakterze reprezentanta grupy innym podmiotom (poza rzecznikiem konsumentów), do których zadań statutowych należy ochrona praw słabszych uczestników rynku, a także organizacjom przedsiębiorców. Wątpliwości Urzędu budzi również wymóg zastępstwa powoda przez adwokata lub radcę prawnego - zwłaszcza w sytuacji, gdy reprezentantem grupy będzie rzecznik konsumentów, będący profesjonalnym podmiotem powołanym do podejmowania działań w zakresie ochrony praw słabszych uczestników rynku.

W kontekście kompetencji Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów istotne jest również, że pozwy zbiorowe pozwolą na skuteczniejsze dochodzenie roszczeń za szkody wynikające z naruszenia prawa konkurencji. Temu zagadnieniu (ang. private enforcement) poświęcona była debata organizowana przez UOKiK, z udziałem przedstawicieli Komisji Europejskiej, środowisk akademickich, administracji rządowej oraz stowarzyszeń prawników zajmujących się prawem konkurencji. Spotkanie miało związek z przyjęciem przez KE Białej Księgi w sprawie roszczeń odszkodowawczych za naruszenie prawa antymonopolowego. Uczestnicy debaty mieli możliwość zapoznania się z rezultatami konsultacji społecznych w sprawie unijnego dokumentu oraz planami legislacyjnymi dotyczącymi private enforcement.

Dodatkowe informacje:
Małgorzata Cieloch, Rzecznik prasowy UOKiK
Pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa
Tel. 22 827 28 92, 55 60 106, 55 60 430
Fax 22 826 11 86
E-mail: mcieloch@uokik.gov.pl