Tu jesteś: Strona główna > Konsumenci > Dla konsumentów > Pytania i odpowiedzi > Jak UOKiK chroni konsumentów > Kontrola postanowień wzorców umów

Kontrola postanowień wzorców umów

podziel się

1. Co się stanie z dotychczasowym rejestrem klauzul niedozwolonych? Czy przestanie istnieć? Czy nadal będzie można powoływać się postanowienia z rejestru?

   Rejestr postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone będzie obowiązywał przez 10 lat od daty wejścia w życie nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, aby:

   • zapewnić czas na ukształtowanie się orzecznictwa Prezesa Urzędu w postępowaniach administracyjnych o uznanie postanowień wzorców umowy za niedozwolone,

   oraz

   • zakończyć na dotychczasowych zasadach postępowania sądowe wszczęte przed wejściem w życie ustawy.

   W związku z tym nadal zakazane jest stosowanie przez przedsiębiorców we wzorcach umowy klauzul abuzywnych wpisanych do rejestru, z uwzględnieniem aktualnego orzecznictwa SN i TSUE.

   



2. Czy Prezes UOKiK sam ocenia, czy dane postanowienie jest niedozwolone?

   Prezes Urzędu dokonuje oceny, czy dane postanowienie wzorca umowy jest niedozwolone w decyzji administracyjnej kończącej postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (abstrakcyjna kontrola postanowień wzorców umowy). Kontrola incydentalna postanowień umowy pozostaje we właściwości sądów powszechnych.

   



3. Czy nowe przepisy dotyczące rejestru klauzul niedozwolonych zmniejszą ilość wpisywanych postanowień i ułatwią konsumentom korzystanie z tego rejestru?

   W związku ze zmianą modelu kontroli abstrakcyjnej postanowień wzorców umowy (z trybu sądowego na administracyjno-sądowy) do rejestru trafiają nowe klauzule tylko w sprawach, w których wniesiono pozew do SOKiK przed datą wejścia w życie nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. W nowych sprawach rozstrzygnięcia dotyczące stosowania niedozwolonych postanowień wzorców umowy wynikają z decyzji Prezesa Urzędu.

   



4. Czy konsumenci mogą wnioskować o uznanie danej klauzuli w zawartej umowie za niedozwoloną?

   Konsumenci zachowują uprawnienie do kwestionowania postanowień zawartych już umów w ramach kontroli incydentalnej przed sądami powszechnymi. Dodatkowo, konsument (a ponadto rzecznik konsumentów, Rzecznik Finansowy, organizacja konsumencka) może zawiadomić Prezesa Urzędu o podejrzeniu stosowania przez przedsiębiorcę niedozwolonego postanowienia wzorca umowy. Konsument dopuszczony do udziału w postępowaniu w charakterze zainteresowanego w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone dysponuje uprawnieniem do składania dokumentów i wyjaśnień co do okoliczności sprawy oraz przeglądania akt.

   



5. Czy nowelizacja oznacza, że konsument nie może już złożyć pozwu o uznanie za niedozwoloną klauzuli, którą znajdzie w swojej umowie?

   Konsumenci zachowują uprawnienie do kwestionowania postanowień zawartych już umów w ramach kontroli incydentalnej przed sądami powszechnymi. Nowelizacja przewiduje natomiast, że już nie sąd lecz Prezes UOKiK w decyzji administracyjnej rozstrzyga o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazuje jego dalszego wykorzystywania. Postępowanie jest wszczynane z urzędu, jednak konsumenci, rzecznicy konsumentów, Rzecznik Finansowy oraz organizacje konsumenckie mogą zawiadomić Prezesa UOKiK o stosowaniu przez przedsiębiorcę klauzuli niedozwolonej.

   



6. Czy można zawiadomić Prezesa UOKiK o tym, że we wzorcu umowy znajduje się klauzula niedozwolona?

   Tak, każdy może zawiadomić Prezesa Urzędu o podejrzeniu stosowania przez przedsiębiorcę niedozwolonego postanowienia wzorca umowy.

   



7. Czy Prezes UOKiK może nakazać przedsiębiorcy, aby zwrócił klientom korzyści, które uzyskał dzięki stosowaniu klauzul abuzywnych?

   Prezes UOKiK, wydając decyzję o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone i zakazującą jego wykorzystywania, może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu stosowania niedozwolonych postanowień umownych. Katalog możliwych do określenia środków jest otwarty. Środki powinny być proporcjonalne do wagi i rodzaju naruszenia oraz konieczne do usunięcia jego skutków.

   



8. Czy uległy zmianie przesłanki uznawania postanowień wzorców umowy za niedozwolone?

   Nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie przewiduje zmian Kodeksu cywilnego. W związku z tym, niedozwolonymi postanowieniami umownymi są nadal – zgodnie z art. 385(1) par. 1 KC postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

   



9. Czy ewentualna sankcja za stosowanie niedozwolonego postanowienia wzorca umowy nie powinna być nakładana w sytuacji stosowania postanowienia, które zostało prawomocnie uznane za abuzywne?

   Zmiany w systemie kontroli abstrakcyjnej postanowień wzorców umów przewidują ukształtowanie tej kontroli na wzór kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców zakazu praktyk ograniczających konkurencję lub zakazu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Model kontroli administracyjno-sądowej, w której organ administracji publicznej (Prezes UOKiK) prowadzi postępowania, w wyniku którego wydaje decyzje stwierdzające naruszenie ww. zakazów oraz nakładające kary pieniężne na przedsiębiorców za te naruszenia jest od wielu lat skutecznie stosowany i nie wydaje się budzić istotnych zastrzeżeń ze strony doktryny i środowiska przedsiębiorców. Wprowadzenie trybu administracyjno-sądowego kontroli wzorców umów przyczyni się do ujednolicenia instrumentów przysługujących Prezesowi UOKiK w celu ochrony konsumentów.

   Przyznanie Prezesowi UOKiK uprawnienia do nakładania kar jest konieczne dla zapewnienia skuteczności eliminowania z obrotu niedozwolonych postanowień umów. Funkcjonujący dotychczas system kontroli nie nakładał w praktyce efektywnych i odstraszających sankcji związanych z wykorzystywaniem postanowień niedozwolonych przez przedsiębiorców. To z kolei sprawiało, że włączanie takich postanowień do stosowanych przez przedsiębiorców wzorców umów nie wiązało się z realnym ryzykiem. Równocześnie niskie ryzyko powodowało, że przedsiębiorcy wielokrotnie nie byli w praktyce zainteresowani usunięciem niedozwolonych postanowień, pomimo prawomocnych wyroków sądowych i wpisania tych postanowień do rejestru. Zmiana systemu orzekania w sprawach niedozwolonych klauzul umownych z sądowego na administracyjno-sądowy powinna spowodować zwiększenie jego skuteczności.

   Podkreślenia wymaga fakt, że udział sądu w postępowaniach w sprawie niedozwolonych klauzul umownych nie został wyeliminowany. Wprawdzie organem orzekającym jest Prezes UOKiK, jednakże kontrola jego decyzji pozostaje w gestii Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który orzekał dotychczas w tych sprawach. Jako sąd cywilny dokonuje on kontroli decyzji Prezesa UOKiK również pod względem merytorycznym.

   

Do góry