Tu jesteś: Strona główna > Konsumenci > Dla konsumentów > Pytania i odpowiedzi > Konsument w sieci

Konsument w sieci

podziel się

1. Co to jest SPAM?

   Pojęcie „spam” przyjęło się zarówno w języku potocznym, jak i języku prawnym dla określenia wielokrotnie wysyłanej  niechcianej korespondencji, zazwyczaj w celu marketingu produktów i usług o komercyjnym przeznaczeniu. Zawartość tych wiadomości obejmuje ogromne spektrum produktów – od reklamy tanich biletów lotniczych do ofensywnych treści pornograficznych. Spam bardzo często utożsamiany jest z pojęciem niechcianej i niezamówionej wiadomości wysyłanej za pomocą poczty elektronicznej. Należy jednak pamiętać, że zjawisko to ma dużo szerszy zakres oddziaływania. 

   Na podstawie definicji przytaczanej przez amerykańską organizację pozarządową Mail Abuse Prevention System, pod pojęciem „spam” należy rozumieć informację przesłaną drogą elektroniczną (w tym nie tylko informację handlową), która spełnia łącznie następujące warunki:

   • jej treść i kontekst są niezależne od tożsamości odbiorcy, ponieważ potencjalnie może być skierowana do wielu innych osób
   • odbiorca nie wyraził wcześniej zgody na otrzymanie wiadomości, przy czym zgoda taka musi być wyraźna, możliwa do weryfikacji, zamierzona i zawsze odwołalna,
   • z okoliczności wynika, że wysyłający odniesie większe korzyści z faktu wysłania wiadomości w stosunku do korzyści, jakie odniesie odbiorca w związku z jej odbiorem¹.

   Spamem będzie z związku z tym niechciana korespondencja pojawiająca się w szczególności na następujących platformach komunikacyjnych:

   • poczta elektroniczna,
   • telefon, faks,
   • telefony komórkowe (SMS, MMS),
   • komunikatory internetowe (np. ICQ, Gadu-Gadu),
   • czaty (IRC),
   • strony WWW (i znajdujące się tam tzw. pop-up windows, czyli wyskakujące okienka reklamowe)².

   Spam ma zazwyczaj charakter reklamowy, ale może także stanowić ofertę zawarcia umowy.

   Obecnie korespondencja zaliczana do spamu coraz częściej wykorzystywana jest posiłkowo do działań kryminalnych w internecie, takich jak: próby wyłudzeń informacji finansowych (numery kont oraz hasła dostępu), czy wysyłanie zamaskowanych wiadomości podszywających się pod zaufanych nadawców („brand-spoofing”, „phishing”).

   Spamerzy wykorzystują obecnie coraz bardziej wyszukane metody w celu uniknięcia wykrycia, takie jak: zafałszowywanie pochodzenia wiadomości, czy unikanie weryfikacji treści przez filtry. Skala problemu urosła do takiego poziomu, iż w wielu krajach ustawodawcy zdecydowali się na stworzenie tzw. prawa anty – spamowego. Przy czym na arenie międzynarodowej istnieje konsensus w kwestii tego, iż spam jako problem transgraniczny nie może być skutecznie zwalczany jedynie przy wykorzystywaniu narodowych narzędzi prawnych i konieczna jest ścisła międzynarodowa koordynacja działań oraz współpraca.

   ____________________________

   1. Por. definicja dostępna na stronie Mail Abuse Prevention System, http://www.mail-abuse.com/spam_def.html, podobnie również Piotr Waglowski „Spam a prawo – próba wskazania kierunków badawczych, http://prawo.vagla.pl/skrypts/spam_kierunki_badawcze.htm oraz wskazana tam bibliografia

   2. Piotr Waglowski, „Spam a prawo – próba wskazania kierunków badawczych,http://prawo.vagla.pl/skrypts/spam_kierunki_badawcze.htm

   



2. SPAM a informacja handlowa - regulacje w zakresie ochrony przed niechcianą korespondencją

   Definicje zawarte w przepisach prawa europejskiego i prawa polskiego zawężają pojęcie spamu do niezamówionych informacji handlowych skierowanych do oznaczonego odbiorcy za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności poczty elektronicznej.

   Dla konsumenta podstawowe znaczenie w zakresie ochrony przed niechcianą korespondencją elektroniczną mają przepisy ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t.j. DzU z 2013 r., poz. 1422). Zwiększają ochronę osób korzystających z usług świadczonych drogą elektroniczną i częściowo regulują zachowania w sieci. Dotyczą one między innymi niezamawianej korespondencji.

   Należy pamiętać, że zakazane jest wysyłanie niezamówionej informacji handlowej, skierowanej do oznaczonego odbiorcy będącego osobą fizyczną, za pomocą środków komunikacji elektronicznej (w szczególności poczty elektronicznej).

   Informacją handlową jest każda informacja przeznaczona bezpośrednio lub pośrednio do promowania towarów, usług lub wizerunku przedsiębiorcy lub osoby wykonującej zawód. Ponadto informacja handlowa powinna zostać wyraźnie wyodrębniona i oznaczona w sposób niebudzący wątpliwości czym jest. Przesyłka taka wymaga zgody usługobiorcy, przy czym nie może być ona domniemana ani dorozumiana z oświadczenia woli o innej treści. W związku z tym do skrzynki poczty elektronicznej mogą być wysyłane tylko e-maile zamówione przez konsumenta –np. prenumerata czasopism, aktualne oferty sklepów internetowych.

   Dodatkowo należy wskazać na przepisy ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (DzU nr 171, poz. 1206). Zgodnie z jej art. 9 pkt 3, nieuczciwą praktyką rynkową w każdych okolicznościach jest agresywna praktyka rynkowa polegająca na uciążliwym i niewywołanym działaniem albo zaniechaniem konsumenta nakłanianiem do nabycia produktów przez telefon, faks, pocztę elektroniczną lub inne środki porozumiewania się na odległość, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy.

   W takiej sytuacji konsumentowi, którego interes został zagrożony lub naruszony, przysługuje możliwość żądania m.in:

   • zaniechania tej praktyki;
   • usunięcia skutków tej praktyki;
   • złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
   • naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu (art. 12 ww. ustawy).

    

   



3. W jaki sposób najczęściej trafia do nas spam?

   Spam jest dla nieuczciwego sprzedawcy jedną z najtańszych form dotarcia do konsumentów ze swoją ofertą, gdyż większość kosztów przerzucona jest na odbiorcę. Ponieważ nadawcy spamu nie muszą kierować listów do określonej grupy odbiorców, którzy mogą być zainteresowani ofertą, w konsekwencji, każdy adres e-mail jest dla nich równie przydatny, niezależnie od drogi, jaką został pozyskany. Wyszukiwanie działających adresów e-mail i tworzenie list, które następnie sprzedawane są nieuczciwym sprzedawcom, stało się jedną z gałęzi działalności internetowego podziemia.

   • Najbardziej narażone na otrzymywanie niechcianej korespondencji są adresy umieszczone na publicznie dostępnych stronach WWW – podanie adresu mailowego w czytelnej formie daje niemal stuprocentową pewność, że zostanie on odszukany przez programy przeszukujące zawartość sieci i umieszczony na listach dystrybucyjnych spamerów.
   • Drugą grupą największego ryzyka są adresy używane na grupach dyskusyjnych. Ich przeglądanie dla programów jest równie łatwe jak w przypadku stron WWW i jest to źródło niemal równie popularne.
   • Często, aby korzystać z serwisu WWW, musimy dokonać rejestracji z użyciem adresu e-mail. Dotyczy to zarówno rozmaitych forów dyskusyjnych, jak i dużych sklepów internetowych. Zazwyczaj przy rejestracji mamy możliwość zapoznania się z polityką prywatności stosowaną wobec udostępnianych danych. Choć w większości serwisów jest ona respektowana, czasem zawiera ona przyzwolenie na udostępnianie adresu innym podmiotom. Bywa także, że właściciel serwisu jest nieuczciwy i sprzedaje listy adresów swoich użytkowników.
   • Adresy e-mail mogą być także odgadywane przez generowanie kolejnych ciągów znaków – najczęściej z wykorzystaniem słowników imion i popularnych wyrazów.

   Są to najczęstsze, choć nie jedyne sposoby pozyskiwania adresów. Na przykład z komputera zaatakowanego przez wirus komputerowy mogą „wyciec”, a w konsekwencji trafić na listy używane przez spamerów, adresy osób znajdujące się w książce adresowej.

   



4. W sytuacji otrzymania spamu pamiętaj...

   • Nie ufaj listom, wyglądającym jakby wysłał je np. Twój bank, w których znajduje się prośba o potwierdzenie danych, haseł lub nawet numerów PIN czy CVV2, czy to przez e-mail, czy też na stronie, do której wskazuje link w wiadomości. Banki nigdy w ten sposób nie żądają podawania takich danych. W razie najmniejszych wątpliwości, skontaktuj się ze swoim bankiem w inny niż wskazany w wiadomości sposób, np. przez telefon,
   •  Nie daj się nabrać na historyjki o wielkim majątku, do którego odzyskania potrzebna jest właśnie Twoja drobna pomoc,
   • To nieprawda, że ktoś dostaje parę centów za każdy wysłany mail – niestety, w ten sposób nie pomożesz nikomu, kogo dotknęło nieszczęście. Pomożesz za to zapchać skrzynki pocztowe swoich znajomych. Jeśli ktoś prosi o pomoc przez wpłatę na rachunek bankowy – zadaj sobie nieco trudu, by sprawdzić, czy rzeczywiście jest to ktoś potrzebujący,
   • Wielu administratorów kont pocztowych oferuje jakiś rodzaj ochrony przed niechcianą korespondencją. Ze względu na niejasność kryteriów, co jest spamem, a co nie, większość mechanizmów wymaga współpracy użytkownika, który musi odpowiednio oznaczyć otrzymaną wiadomość jako niechcianą, aby ułatwić rozpoznawanie podobnych przesyłek w przyszłości. Trzeba zwrócić uwagę, że z filtrowaniem spamu związane jest ryzyko zarówno zawodności filtrów w odławianiu niepożądanych wiadomości, jak i możliwość, że list, który chcielibyśmy otrzymać, zostanie błędnie rozpoznany jako spam i zatrzymany.

   I na koniec bardzo ważna rzecz. Spam jest ściśle powiązany z biznesem w sieci. Jeśli wspierasz ten biznes, kupując produkty i usługi reklamowane z wykorzystaniem spamu, to sprawiasz, że nieuczciwi sprzedawcy nadal będą z niego chętnie korzystali, a Twoja skrzynka pocztowa będzie coraz bardziej zapchana.

   



5. Jak chronić adres e-mail?

   - Umieszczając swój adres na stronie WWW – niezależnie czy jest to Twoja strona domowa, czy np. komentarz na blogu – zamaskuj go. W przypadku Twojej własnej strony możesz umieścić adres w formie obrazka zamiast tekstu lub posłużyć się specjalnym zapisem używanym w HTML, który uczyni adres nieczytelnym w treści strony, ale widocznym przy jej wyświetleniu. Jeżeli podajesz adres, np. w komentarzu na forum, możesz wstawić ciąg znaków, który będzie umożliwiał chętnym do korespondencji łatwe zorientowanie się w prawdziwym adresie, ale zmyli programy wyszukujące, np.: [SCODE]amFuQFdZVE5JSlRPcG9jenRhLnNlcndlcnBvY3p0b3d5LnBs[ECODE]
   
   - Używaj dwóch (lub więcej) adresów e-mail. Oddzielnym adresem posługuj się w korespondencji z przyjaciółmi i znajomymi, którym ufasz, a innym tam, gdzie zachodzi ryzyko, że adres trafi w niepowołane ręce (np. przy zakładaniu kont w serwisach WWW). Jeżeli okaże się, że na konto „publiczne” zaczynasz otrzymywać duże ilości spamu, po prostu z niego zrezygnuj i załóż nowe. W każdym przypadku wskazane jest oddzielenie konta służbowego, używanego w firmie, w której pracujesz, od prywatnego.

   - Czytaj dokładnie politykę prywatności serwisu WWW, w którym zmuszony jesteś podać swój adres e-mail. Jeżeli taki dokument nie jest dostępny w żadnej formie, powinieneś potraktować serwis jako mało godny zaufania. Dotyczy to także serwisów oferujących bezpłatne konta pocztowe. Często rejestrując się w nich, wyrażamy zgodę na otrzymywanie korespondencji od firm trzecich. Takiej korespondencji nie możemy uznać za niezamawianą.

   - Unikaj prostych i krótkich adresów. Choć są one wygodniejsze w stosowaniu, łatwo mogą paść ofiarą ataku słownikowego. Lepiej więc wybrać adres dłuższy, zawierający cyfry lub znaki specjalne, np. [SCODE]SW1pZS5OYXp3aXNrb0Bwb2N6dGEuc2Vyd2VycG9jenRvd3kucGw=[ECODE]

   



6. Jak uzyskać zgodę adresata na przesyłanie informacji handlowej?

   Przedsiębiorcy chcący wysyłać konsumentom informacje handlowe muszą uzyskać zgodę danej osoby na ich otrzymanie. Brak takiej zgody przed przesłaniem wiadomości stanowi naruszenie prawa i może być postawą wystąpienia przez ich adresata z roszczeniami cywilnoprawnymi wobec nadawcy. Ponadto, przesyłanie niezamówionej informacji handlowej stanowi czyn nieuczciwej konkurencji. Dlatego takie działanie przedsiębiorcy może być uznane za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Należy również pamiętać, iż przesyłanie niezamówionej informacji handlowej stanowi wykroczenie ścigane na wniosek pokrzywdzonego.

   Jak zatem uzyskać zgodę? Przedsiębiorca może poprosić klienta o jej wyrażenie na przykład:

   • w trakcie korzystania przez niego ze strony internetowej przedsiębiorcy,
   • przy okazji zawierania umowy sprzedaży lub o świadczenie usług.

   Należy pamiętać, że konsument ma możliwość, a nie obowiązek udzielenia zgody, która dla swojej ważności musi zostać wyrażona w sposób wyraźny.

   Zakazane jest domniemywanie zgody konsumenta z oświadczeń woli o innej treści, przykładowo: fakt, iż konsument rejestruje się na danej stronie internetowej, nie jest wystarczający do uznania, że akceptuje otrzymywanie informacji handlowej od właściciela strony. Inaczej będzie, jeżeli podczas rejestracji konsument udzielił takiej zgody w postaci odrębnego, wyraźnego oświadczenia.

   W praktyce, wzorzec umowy przygotowany przez przedsiębiorcę może przewidywać możliwość wyrażenia przez konsumenta zgody - np. w formie „okienka” z oświadczeniem o jej udzieleniu. Jego zaznaczenie (a nie odznaczenie) może być traktowane jako wyrażenie przedmiotowej zgody. Oznacza to, że konsument musi sam wybrać opcję „wyrażam zgodę”. Niedopuszczalne jest, aby była ona zaznaczona w momencie otwarcia okna.

   Jednocześnie należy podkreślić, że wysyłanie do potencjalnego klienta wiadomości mailowej z prośbą o wyrażenie takiej zgody może być traktowane przez niego jako spam. Warto pamiętać, że celem Ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną w tym zakresie jest ochrona prywatności potencjalnych odbiorców informacji, a więc ochrona przed spamem. Z tego też względu nie zaleca się takiego sposobu pozyskiwania zgody od klientów.

   



7. Ochrona przed spamem - jakie mamy prawa i gdzie zgłosić problem?

   W sytuacji otrzymania spamu należy przede wszystkim upewnić się, czy nie wyrażałeś zgody na otrzymywanie korespondencji od nadawcy lub Twój adres nie został mu przekazany przez inną firmę, której pozwoliłeś na udostępnianie go osobom trzecim. Jeżeli informacja o udzieleniu przez Ciebie zgody znajduje się w otrzymanym liście i jest ona prawdziwa, masz prawo w każdej chwili, bez podawania przyczyny, zgodę tę odwołać. Wystarczy przesłać pocztą elektroniczną następującą treść: „Sprzeciwiam się dalszemu wykorzystywaniu przez Waszą firmę moich danych osobowych do celów marketingowych i przekazywania tych danych innym podmiotom”.

   W tym miejscu należy przypomnieć, że przy zakładaniu darmowych kont internetowych na popularnych portalach warunkiem koniecznym do dokonania pełnej rejestracji jest wyrażenie zgody na otrzymywanie określonego rodzaju informacji handlowych. W związku z tym dopuszczalne jest wysyłanie komunikatów handlowych na takie konto.

   Jeżeli list został wysłany bez Twojej zgody, w żadnym wypadku nie odpowiadaj na list drogą elektroniczną. Odpowiedź od Ciebie będzie dla spamera sygnałem, że jego list rzeczywiście dotarł, a Ty przeczytałeś jego treść. To upewni go, że adres działa i warto na niego wysyłać kolejne oferty. Ta sama zasada dotyczy możliwości wypisania się z list dystrybucyjnych przez kliknięcie odnośnika w liście (np. dostajesz informację handlową z dopiskiem: „Jeżeli nie zgadzasz się na otrzymywanie następnych wiadomości, odpisz na adres „[SCODE]eHh4QHNwYW0uY29tLnBs[ECODE]”) – zazwyczaj zamiast pożądanego skutku, zaowocuje to większą ilością niechcianej korespondencji.

   Przepisy przewidują odpowiedzialność karną zarówno za bezprawne wykorzystywanie danych osobowych, jak i przesyłanie niezamówionych informacji handlowych. Kto przesyła za pomocą środków komunikacji elektronicznej niezamówione informacje handlowe, podlega karze grzywny (art. 24 ust. 1 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną). Ściganie wykroczenia przesyłania niezamówionych informacji handlowych następuje na wniosek pokrzywdzonego. W związku z tym, jeżeli uważasz, że Twoje dane osobowe są wykorzystywane bezprawnie lub gdy otrzymujesz niezamówione informacje handlowe, możesz złożyć zawiadomienie na Policję w związku z popełnieniem wykroczenia.

   Niezależnie od powyższego, możesz skorzystać z cywilnoprawnych środków ochrony przed niezamówioną informacją handlową:

   • art. 12 w zw. z art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym – ochrona konsumentów przed agresywną praktyką rynkową,
   • art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego – ochrona dóbr osobistych (prawo do prywatności).

   Należy również pamiętać, że spam zaczyna coraz częściej być wykorzystywany jako nośnik niebezpiecznych treści w internecie, takich jak: wirusy, konie trojańskie, dialery i inne robaki komputerowe, które mogą instalować się na naszych komputerach, niszczyć zawartość dysków, szpiegować nasze zachowania w internecie albo przekierowywać nasze połączenia na numery o podwyższonej płatności. Dlatego pod żadnym pozorem nie należy otwierać załączników do wiadomości od nieznanych nadawców albo takich, których się nie spodziewamy.

   Przypadki zagrożenia lub naruszenia bezpieczeństwa w sieci internet możesz też zgłosić do zespołu CERT Polska (www.cert.pl) lub swojego dostawcy usług, ale pamiętaj o tym, że sama treść wiadomości wyświetlana przez program pocztowy nie wystarcza do ustalenia rzeczywistego źródła listu. W szczególności wszystkie informacje zawarte w polu „Od” i „Do”, a więc dane nadawcy i odbiorcy, mogą być sfałszowane przez nieuczciwego wysyłającego. Dlatego nigdy pochopnie nie wysyłaj skarg na nadawcę, opierając się jedynie na tych informacjach. Przy przekazywaniu wiadomości dalej celem jej zbadania przez eksperta, załącz pełne nagłówki lub skorzystaj z opcji przesłania wiadomości jako załącznik, jeżeli Twój program ją oferuje.

   



8. Słowniczek

   Netykieta – zespół zasad i norm dobrych obyczajów panujących w Internecie, czyli swojego rodzaju „konstytucja” zasad dobrego wychowania użytkowników Internetu.
   
   Phishing – podszywanie się pod strony firm, najczęściej banków, i wyłudzanie zastrzeżonych czy też poufnych danych, np. numerów kart kredytowych, numerów rachunków bankowych, haseł, PIN-ów.
   
   Spyware - (oprogramowanie szpiegujące) czyli takie, które zbiera informacje o użytkowniku i jest zainstalowane bez jego powiadomienia lub kontroli.

   

Do góry