• Fundacja LexCultura zyskała uprawnienie do wytaczania powództw w postępowaniach grupowych w sprawach praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów.
• W postępowaniu sądowym będzie mogła żądać zaniechania bezprawnych działań przedsiębiorcy, a także konkretnych świadczeń na rzecz konsumentów.
• Prezes UOKiK zachęca kolejne organizacje do ubiegania się o wpis do rejestru podmiotów upoważnionych i reprezentowania konsumentów w postępowaniach grupowych.

„Powództwa przedstawicielskie” to nowy instrument dochodzenia roszczeń w ramach postępowań grupowych, wprowadzony do prawa polskiego w 2024 r., w wyniku wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2020/1828. Jego celem jest zwiększenie efektywności ochrony konsumentów. Nieuczciwe reklamy, nieuprawnione podwyższanie opłat czy niejasne zasady promocji – to jedynie przykłady spraw, w których uprawnione organizacje będą mogły reprezentować konsumentów przed sądem. Warunkiem jest spełnienie określonych wymagań i uzyskanie wpisu do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK.

Do tej pory jedynym podmiotem w rejestrze był Rzecznik Finansowy, wpisany z urzędu.

Pierwsza organizacja konsumencka

Prezes UOKiK wpisał Fundację LexCultura do krajowego rejestru podmiotów upoważnionych do wytaczania powództw w ramach grupowych postępowań. To pierwsza organizacja pozarządowa, która spełniła wymogi i uzyskała takie uprawnienie. Wpis umożliwia jej reprezentowanie konsumentów przed sądami powszechnymi. Sprawy muszą dotyczyć określonych branż objętych działaniem organizacji, np. e-commerce i handlu detalicznego, turystyki, nieruchomości i usług deweloperskich, usług rekreacyjnych, kulturalnych
i sportowych czy edukacji i usług szkoleniowych.

– Wpis do rejestru podmiotów upoważnionych oznacza uprawnienie do wnoszenia pozwów
w postępowaniach grupowych. Dobro konsumentów jest wartością kluczową, dlatego wszechstronnie analizujemy, czy dany podmiot spełnia kryteria fachowości oraz niezależności. Zachęcam do ubiegania się o wpis do rejestru i aktywnego wspierania konsumentów w postępowaniach grupowych – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

W ramach postępowań grupowych podmiot upoważniony może zażądać stwierdzenia stosowania praktyki naruszającej ogólne interesy konsumentów i nakazania zaniechania jej stosowania. W przypadku zebrania co najmniej 10 poszkodowanych może wnieść pozew i żądać od przedsiębiorcy konkretnych świadczeń na rzecz konsumentów, np. zwrotu określonej kwoty, wymiany towaru czy rozwiązania umowy.

Postępowania krajowe – jak zostać podmiotem upoważnionym?

Podstawowe wymogi prawne. Podmiot ubiegający się o wpis musi być osobą prawną i statutowo zajmować się ochroną konsumentów. Musi też prowadzić niezarobkową działalność na rzecz ochrony interesów konsumentów co najmniej 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o wpis do rejestru Prezesa UOKiK. Konieczne jest również zapewnienie niezależności, przeciwdziałanie potencjalnym konfliktom interesów i niepodleganie wpływom innych podmiotów, w szczególności przedsiębiorców, którzy mogliby odnieść korzyść gospodarczą z wytoczenia powództwa w ramach grupowego postępowania.

Wymogi proceduralne. Podmioty ubiegające się o wpis do rejestru muszą złożyć do UOKiK wniosek na specjalnym formularzu. Zawiera on m.in. szczegółowy opis działalności organizacji, w tym źródeł i sposobów finansowania, opis zasad działania w zakresie postępowań objętych wnioskiem, a także informacje na temat ewentualnych opłat pobieranych od konsumentów w związku z udziałem w postępowaniu grupowym.

Postępowania transgraniczne

Oprócz krajowego rejestru podmiotów upoważnionych funkcjonuje także wykaz prowadzony przez Komisję Europejską. Podmioty do tego wykazu zgłasza UOKiK. Są one uprawnione do prowadzenia grupowych postępowań transgranicznych.

Wpisane do wykazu organizacje i instytucje upoważnione, wyznaczone w dowolnym państwie członkowskim UE, mogą wytoczyć powództwo grupowe przed sądem polskim, a polski podmiot upoważniony – w dowolnym państwie członkowskim Unii.

Transparentność działań

Podmiot upoważniony zobowiązany jest do zamieszczania na swojej stronie internetowej szczegółowych informacji dotyczących zasad wytaczania powództw w ramach grupowego postępowania krajowego lub transgranicznego, w tym ewentualnych opłat związanych z przystąpieniem konsumenta do grupy.

Obowiązkiem podmiotów jest również przedkładanie Prezesowi UOKiK corocznego sprawozdania z prowadzonych działań w zakresie powództw w postępowaniach grupowych. Ma to umożliwić dalszą weryfikację niezależności danego podmiotu upoważnionego oraz potwierdzać jego zdolność do właściwego prowadzenia działalności.